top of page

Blog 8: Lessen uit het verleden – De val van het Romeinse Rijk en de teloorgang van het Westen

Thomas Van de Walle

Begin september vonden de Caesarfeesten[1] plaats in Velzeke. Eens in de 25 jaar krijgen we de kans om de grandeur van het Romeinse Rijk te bewonderen, dat ooit een nederzetting had in de Zottegemse deelgemeente. Helaas kwam er een einde aan het glorieuze Romeinse Rijk, waarna West-Europa in de donkere middeleeuwen belandde. Dit is een waarschuwing voor het Westen in deze tijden van geopolitieke hoogspanning. Grootmachten op hun retour treden namelijk vaak in elkaars voetsporen. Laten we deze geschiedenisles ter harte nemen en ons bewust zijn van de cyclus van opkomst en verval.


In deze korte blog neem ik de lezer mee op een ontdekkingstocht langs de parallellen tussen de huidige neergang van het Westen en het heroïsche verval van het West-Romeinse Rijk (hierna Rome). De val van Rome is een complexe materie, in deze blog focussen we op twee van de belangrijkste oorzaken. We ontrafelen de sublieme draden van imperial overstretch en geldontwaarding, en leggen bloot hoe deze mysterieuze krachten het verval bespoedigden. In de schaduw van onze geschiedenis, als een oude, vertrouwde gids, zoeken we naar kostbare inzichten en de belofte van een nieuw begin voor het Westen, doordrenkt van hoop en verlangen.


Photo by Engin_Akyurt on Pixabay


Imperial overstretch

Zoals gezegd was de val van het Romeinse Rijk een complex proces dat door verschillende factoren werd beïnvloed. Een van de belangrijkste redenen was het fenomeen van imperial overstretch. Paul Kennedy[2], Brits historicus en auteur van het boek "The Rise and Fall of the Great Powers", definieert imperial overstretch als de toestand waarin een groot imperium zichzelf in gevaar brengt door zich militair, politiek en economisch uit te breiden tot het punt waarop het niet langer in staat is om zijn verplichtingen en verantwoordelijkheden te dragen. Uiteindelijk kan het uitstrekken voorbij de middelen en capaciteiten van het rijk leiden tot zijn neergang en instorting.


Er kan geargumenteerd worden dat het Romeinse Rijk zich rond het begin van de derde eeuw geografisch gezien op een hoogtepunt[3] bevond. De Romeinse soevereiniteit strekt zich in die tijd uit van de Muur van Hadrianus in Noord-Engeland tot Thebe in Zuid-Egypte en van de Atlantische Oceaan tot de Kaukasus. De legioenen waren gestationeerd op plaatsen die strategisch belangrijk waren ter verdediging van het rijk (zie kaart hieronder).


Bron: Keilo J. (2014)[4]


Aan het begin van de 5de eeuw[5] kende het Romeinse Rijk problemen in het centrum van het rijk, een aanzienlijk gevaar van de Sassaniden (Perziche Rijk) in het Oosten en zelfs onrust in anders meer rustige streken zoals Egypte, dat fungeerde als de graanschuur van Rome[6]. Doordat het Romeinse Rijk zo groot was, waren de legioenen te dun verspreid om de grenzen te verdedigen tegen invasies van verschillende “barbaarse” stammen[7]. Wanneer je de kaarten hierboven en hieronder vergelijkt zie je dat de Limes Germanicus (grens met Germanië aan de Rijn) er in het onderste kaartje verlaten bij ligt, een verdedigingsbeleid dat heel anders is dan dat van bijvoorbeeld Augustus, die duidelijk geloofde dat het potentiële gevaar voor het Romeinse Rijk van de Rijn-grens zou kunnen komen. De geschiedenis heeft bewezen dat de visie van Augustus juist was, aangezien de val van Rome begon toen de Vandalen, Alanen en Sueben op 31 december 406 het Rijk binnenvielen nadat de Rijn bevroren was en als brug diende[8].


Bron: Keilo J. (2014)[9]


Al in 1987 voorspelde Paul Kennedy dat de Verenigde Staten de volgende supermacht zou zijn die zou leiden aan imperial overstretch.[10] Kennedy schreef toen al: “the sum total of the United States’ global interests and obligations is nowadays far larger than the country’s power to defend them simultaneously." Vooreerst dient opgemerkt te worden dat het Amerikaanse imperium veel meer beslaat dan enkel het territorium van de Verenigde Staten. Het Amerikaanse imperium heeft over heel de wereld militaire basissen die het moet bekostigen en onderhouden (zie het kaartje hieronder).


Bron: Base Nation[11]


Deze militaire basissen zijn terug te vinden op letterlijk elk continent op aarde. In totaal gaat het om ongeveer 800 militaire basissen in ongeveer 80 landen[12]. Om dit alles te bekostigen heeft de Verenigde Staten in 2022 een militair budget van 877 miljard dollar[13]. Dergelijke bedragen zijn moeilijk voor te stellen voor gewone stervelingen, maar laat ons concluderen dat dit héél veel geld is. De Verenigde Staten geven zelfs meer uit aan nationale defensie dan China, Rusland, India, Saoedi-Arabië, Groot-Brittannië, Duitsland, Frankrijk, Zuid-Korea, Japan en Oekraïne samen (zie grafiek hieronder).


Bron: Peter G. Peterson Foundation[14]


Ondanks het feit dat de meeste internationale media Donald Trump afschilderden als een agressieve gek, kende de Verenigde Staten een zeldzame periode van 4 jaar relatieve vrede onder Trump. Na de komst van de ogenschijnlijk demente Biden is de Verenigde Staten ondertussen verwikkeld in twee dure oorlogen, met name de oorlogen in Oekraïne en Israël/Palestina. President Biden werd onlangs in een interview gevraagd of de oorlogen in Israël en Oekraïne teveel zijn om aan te gaan voor de Verenigde Staten op dit moment. In een uitbarsting van pure arrogantie verklaart president Biden: “Wij zijn de Verenigde Staten van Amerika in vredes naam, de machtigste natie in de geschiedenis van de wereld. Niet in de wereld.. in de geschiedenis van de wereld.. de geschiedenis van de wereld. Wij kunnen deze twee beide op ons nemen en nog steeds onze internationale defensie onderhouden.” Waarschijnlijk dachter de Romeinen exact hetzelfde.[15]


Minister van Financiën Janet Yellen werd onlangs in verband met de recente oorlog in het Midden-Oosten gevraagd of de Verenigde Staten, en het Westen in het algemeen, zich wel nog een oorlog kan veroorloven. Zij antwoordde: “Ik denk dat het antwoord absoluut is. Amerika kan zich zeker veroorloven om Israël bij te staan en om Israëls militaire noden te ondersteunen. En we moeten ook Oekraïne steunen in zijn strijd tegen Rusland. En kijk, de Amerikaanse economie doet het extreem goed.”[16] In werkelijkheid doet de Amerikaanse economie het helemaal niet goed sinds de aanstelling van Biden. Zo voorspelt de onafhankelijke denktank The Conference Board[17] dat het reële bbp in 2023 met 2,2% zal groeien en in 2024 met slechts 0,8%. Bovendien bedraagt de staatsschuld van de Verenigde Staten op 19 september van dit jaar ongeveer 33,65 biljoen dollar.[18]



Geldontwaarding

Daarnaast speelde ook inflatie[19] een belangrijke rol bij de neergang van het Romeinse Rijk, en het wordt vaak gezien als één van de economische factoren die hebben bijgedragen aan de destabilisatie van de Romeinse samenleving[20]. Een belangrijke oorzaak van inflatie was de constante devaluatie van de Romeinse munt, de zilveren denarie. Om aan de financiële behoeften van het rijk te voldoen, verminderden verschillende keizers de zilverinhoud van de munten, waardoor ze minder waardevol werden. Vanaf het jaar 64 na Christus begonnen de Romeinen hun zilveren munten voortdurend te devalueren, totdat er aan het einde van de 3e eeuw nauwelijks nog zilver over was[21]. Dit leidde tot een inflatoire spiraal waarbij de koopkracht van geld afnam. Als gevolg van de inflatie stegen de prijzen van goederen en diensten in het hele rijk. Dit had een negatieve invloed op het dagelijks leven van gewone burgers, omdat ze steeds meer geld nodig hadden om basisbehoeften te kopen. Dit leidde tot ontevredenheid en sociale onrust.[22]


Bron: Roman Currency Debasement: A Brief History by Von W. (LinkedIn)[23]


Bron: Roman Currency Debasement: A Brief History by Von W. (LinkedIn)[24]


We zien in zowel de Europese Unie als de Verenigde Staten gelijkaardige taferelen. Zo heeft de ECB tussen 2019 en 2022 de hoeveelheid euro’s in omloop (in briefjes en deposito’s) verhoogd met 37.6%, wat nadien in belangrijke mate bijdroeg aan de stijgende inflatie.[25] In Amerika zien we een gelijkaardige evolutie. De acties van de Federal Reserve (de Amerikaanse centrale bank) hebben tussen maart 2020 en het einde van 2021 geleid tot een enorme en ongekende stijging van $6,4 biljoen dollar in de M2 geldhoeveelheid[26]. Dit komt neer op een toename in de geldhoeveelheid van 42% in slechts 22 maanden, wat ver boven het niveau ligt dat kon worden opgevangen door economische groei. Het resultaat: Een sterke stijging in de inflatie.


Bron: Cryan R. (2022) Inflation and Money[27]


De Romeinse autoriteiten reageerden op de inflatie door de belastingen[28] te verhogen. Dit leidde tot een nog grotere financiële last voor de bevolking. Klinkt het al herkenbaar?


De val van Rome is een complexe geschiedenis. Deze blog biedt slechts een beperkte weergave van de werkelijkheid. Er waren logischerwijze nog veel andere factoren voor de neergang van het Romeinse Rijk, dat ooit zo machtig was. Imperial overstretch en geldontwaarding waren echter twee belangrijke redenen voor zijn val. Daarom wil ik enkele eenvoudige lessen trekken uit het voorbeeld dat de val van Rome ons biedt.

- Stop met het financieren van eindeloze buitenlandse oorlogen. Maar investeer in diplomatie en vrede.

- Stop met het maken van overheidsschuld. Beheer de overheidsfinanciën als een goede huisvader.

- Stop met de buitensporige geldcreatie. Minimaliseer geldontwaarding, voor een betere economie.


Laten we leren van de geschiedenis van Rome. En ons richten op een betere toekomst, zonder enige schroom.



Bronnen[29]

[1] http://www.pam-ov.be/velzeke/caesarfeesten [2] https://www.amazon.com/The-Rise-Fall-Great-Powers/dp/0679720197 [3] https://centrici.hypotheses.org/572 [4] https://centrici.hypotheses.org/572 [5] https://centrici.hypotheses.org/572 [6] https://centrici.hypotheses.org/572 [7] https://www.amazon.com/History-Rome-565-D-Boak/dp/002311200X [8] https://centrici.hypotheses.org/572 [9] https://centrici.hypotheses.org/572 [10] https://www.amazon.com/The-Rise-Fall-Great-Powers/dp/0679720197 [11] https://www.basenation.us/maps.html [12] https://www.basenation.us/maps.html [13] https://www.pgpf.org/chart-archive/0053_defense-comparison [14] https://www.pgpf.org/chart-archive/0053_defense-comparison [15] https://x.com/WalkerAmerica/status/1713928663865966627?s=20 [16] https://x.com/MarioNawfal/status/1714890370884993450?s=20 [17] https://www.conference-board.org/publications/pdf/index.cfm?brandingURL=us-forecast [18] https://fiscaldata.treasury.gov/americas-finance-guide/national-debt/ [19] https://medium.com/insider-economy/hyperinflation-in-the-roman-empire-and-its-influence-on-romes-collapse-446486dcda63#:~:text=This%20hyperinflation%2C%20coupled%20with%20the,exchange%20like%20the%20Roman%20Denarius. [20] https://lavocedinewyork.com/en/news/2022/11/08/inflation-crippled-and-sank-the-roman-empire-now-could-do-the-same-to-u-s/ [21] https://www.linkedin.com/pulse/roman-currency-debasement-brief-history-von-wooding#:~:text=The%20debasement%20of%20Roman%20currency,hardly%20any%20silver%20was%20left [22] https://imperiumromanum.pl/en/article/inflation-in-world-of-ancient-romans/ [23] https://www.linkedin.com/pulse/roman-currency-debasement-brief-history-von-wooding#:~:text=The%20debasement%20of%20Roman%20currency,hardly%20any%20silver%20was%20left [24] https://www.linkedin.com/pulse/roman-currency-debasement-brief-history-von-wooding#:~:text=The%20debasement%20of%20Roman%20currency,hardly%20any%20silver%20was%20left [25] https://www.nasdaq.com/articles/no-christine-lagarde-inflation-did-not-come-from-nowhere [26] https://www.fb.org/market-intel/inflation-and-money [27] https://www.fb.org/market-intel/inflation-and-money [28] https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1697206#:~:text=This%20paper%20argues%20that%20the,to%20afford%20to%20defend%20itself. [29] Naast deze bronnen werden verschillende AI programma’s gebruikt bij het opzoeken van informatie en bij het vertalen en herformuleren, met name ChatGPT, Jenni AI, Perplexity en Deepl

87 weergaven

Recente blogposts

Alles weergeven

1 Comment


Martin Amelynck
Martin Amelynck
Oct 30, 2023

Bedankt... Vlot geschreven... boeiend en herkenbaar.

Like
bottom of page